Raadselachtige Romeinen
Auteur: Harry Lindelauf
Fotografie: Chantal Arntz
Tientallen wetenschappers, data van satellieten, grondradar en superslimme software ten spijt: het lukt maar niet om een aantal mysteries die de Romeinen ons brachten, te kraken. Neem de exacte route van de Via Belgica, de locatie van een pijnlijke nederlaag voor Caesar of de wonderlijke dodecaëder.
1. Het mysterie van de Via Belgica
De Via Belgica is in Zuid-Limburg ongeveer 40 kilometer lang. Daarvan zijn flinke stukken teruggevonden, vooral in Maastricht. Tussen Daalhof en de villa Kanjel aan de Meerssenerweg kennen we bijna het hele verloop. Ook in Heerlen is het tracé bekend: aan de westkant ligt de Via Belgica naast de huidige Valkenburgerweg en loopt hij richting Uilestraat onder het gemeentehuis door richting Putgraaf. Daar gaat de Romeinse weg naast Huize De Berg het Caumerbeekdal uit, richting Landgraaf.
Verdwenen weg
Het grootste raadsel is hoe de route vanuit het Geuldal omhoog loopt richting Klimmen. En hoe hij aan de oostkant van Klimmen afdaalt richting Voerendaal. Een ander mysterie is het verloop tussen het Kisselsbos bij Heerlen en het Wormdal bij Rimburg. Karen Jeneson, conservator van het Thermenmuseum, heeft het stuk Valkenburg-Klimmen zelfs met slimme software bestudeerd. De software rekent op basis van hoogtelijnen en andere factoren uit welke route het makkelijkste aan te leggen is. Helaas: er komen wel opties uit de berekeningen, maar er is geen tastbaar bewijs op de grond. En het idee dat Romeinse wegen altijd kaarsrecht zijn, blijkt een misvatting.
"Het idee dat Romeinse wegen altijd kaarsrecht zijn, blijkt een misvatting."— Harry Lindelauf
2. Een twaalfzijdig mysterie
Tientallen wetenschappers over de hele wereld hebben de voorbije 300 jaar gepuzzeld aan de dodecaëder: voorwerpen met twaalf (‘dode’ in het Grieks) vlakken, waarbij elk vlak een vijfhoek is. De afgelopen decennia zijn tussen Hongarije en Engeland zo’n 116 dodecaëders gevonden. Maar waar de voorwerpen voor dienen, is nog steeds een groot mysterie.
Bijzondere naam
De dodecaëders zijn bijzondere voorwerpen: tussen de 4,5 en 8,5 centimeter groot, met mini-bolletjes op de hoeken gesoldeerd. Ze zijn gegoten van brons, al is er één exemplaar van zilver bekend. Het gieten van een dodecaëder is een fraai en tijdrovend staaltje vakwerk. Maar waar de Romeinen ze voor gebruiken, heeft geen enkele onderzoeker tot nu toe kunnen bewijzen.
Daardoor wemelt het van de ideeën en proefballonnetjes. Een greep uit de voorraad: je zou er de zaaidatum voor granen mee kunnen berekenen door te kijken naar de stand van de sterren. Het leger zou er de afstand tot een object mee kunnen bepalen. Uit creatieve hoek komt deze suggestie: ze zijn gebruikt om handschoenen mee te breien. Dat schijnt nog te lukken ook. Maar door de bescheiden afmetingen van de dodecaëder worden het handschoenen voor babyhandjes…
3. Een nederlaag in het Jekerdal?
Tijdens zijn veldtocht door onze streken loopt het leger van Julius Caesar een bloederige nederlaag op. De Eburonen verslaan een compleet legioen van 5.000 man. Maar waar gebeurt dat precies? In de buurt van Limbourg in de Voerstreek? Of dichter bij huis, in het Jekerdal?
‘Vriendendienst’
Historicus Tom Buijtendorp kiest voor het Jekerdal. In zijn boek ‘Caesar in de Lage Landen’ wijst hij op de versterking van Caestert, door het landschap een gemakkelijk te verdedigen kamp. Volgens hem bivakkeert het Veertiende legioen hier in 54 voor Christus en danken de Eburonen hun overwinning aan een slimme list. Een delegatie van de stam waarschuwt de Romeinen, als ‘vriendendienst’. Er zou een grote legermacht van vijandige stammen onderweg zijn. De Romeinen willen bescherming zoeken bij de hoofdmacht en trekken in een lange colonne het Jekerdal in.
Als de voorhoede een smal gedeelte van het dal bereikt, vallen de Eburonen vanuit de bossen op de dalhelling aan. De Romeinen zijn verrast en opgedeeld door een konvooi van karren. Caesar is er niet, dat speelt misschien ook een rol. Er is geen hard bewijs voor de lezing van Buijtendorp. Ook staat niet vast dat Caestert een Romeins legerkamp is. Het kan ook door de Eburonen zijn gebruikt. Zo blijft de precieze locatie van de Eburoonse overwinning op de Romeinen een raadsel.
"Er is geen hard bewijs voor de lezing van Buijtendorp. Zo blijft de precieze locatie van de Eburoonse overwinning op de Romeinen een raadsel."— Harry Lindelauf
