Ondanks de moderne techniek speelt Via Belgica nog steeds kiekeboe
Auteur: Harry Lindelauf
Fotografie: Via Belgica
Satellietfoto’s, grondradar, superslimme software. De modernste technieken zijn ingezet om het precieze tracé van de Via Belgica te achterhalen. Maar helaas, grote delen van het exacte verloop van de weg blijven een raadsel. Een overzicht van wat we wel weten en waar we nog steeds zoeken.
Hoe moeilijk kan het zijn, Romeinse wegen zijn toch altijd kaarsrecht?
Die mythe van rechtlijnigheid is heel hardnekkig want veel herhaald. De werkelijkheid is dat de Romeinse wegenbouwers compromissen sluiten op een manier die ook nu nog grote bewondering afdwingt. Het tracé van een weg zoekt de kortste verbinding maar onder voorwaarden:
- militair veilig,
- zo weinig mogelijk hoogteverschil,
- beschermd tegen overstromingen of wegspoelen,
- zo min mogelijk bruggen.
Binnen dit festival van eisen worden rechte stukken aangelegd. Zie de Via Belgica daarom als een snoer van rechte stukken met alleen bochten en hellingen waar dat onvermijdelijk is.
Hoe wisten die wegenbouwers welke kant het op moest?
Waarschijnlijk -we weten het niet zeker- gebruiken ze bij de Grieken geleende kennis van de hemellichamen om de grote richting te bepalen. Op lokaal niveau verkennen en analyseren ze het landschap om hun keuzes te maken. Als het tracé is gekozen, wordt het uitgezet met speciaal gereedschap voor landmeters. Zo kunnen ze rechte lijnen uitzetten, waterpas werken of juist gecontroleerde stijgingspercentages bepalen. We kunnen ook niet uitsluiten dat de Romeinen gebruik maken van paden en wegen van de Eburonen die in de regio leven.
Hoe groot is nou het raadsel, ik zie op internet best wel berichten over plekken waar de Via Belgica is gevonden.
Je hebt gelijk, er zijn best flinke stukken gevonden. Tussen Maastricht-Daalhof en de villa Kanjel aan de Meerssenerweg in Maastricht kennen we bijna het hele verloop. Dan is de weg gevonden bij de Putweg in Houthem en bij chateau Sint Gerlach. Daarna is de route onbekend tot maar liefst in Voerendaal op bedrijventerrein Lindelaufer Gewande en de Bergerweg. In Heerlen kennen we het tracé ook vrij goed: Heerlen binnenkomend naast de Valkenburgerweg, richting Uilestraat, onder het gemeentehuis door richting Putgraaf. De weg neemt de helling uit het Caumerbeekdal naast het klooster Huize De Berg richting Landgraaf. Ruim voor het Kisselbos is de weg weer verdwenen. Er zijn wel berichten over Romeinse wegstukken in Landgraaf bij de Koeweg en bij de Delleweg maar het staat niet vast dat om de Via Belgica gaat. Het blijft in Landgraaf raadselen over de route tot Rimburg. Daar is de weg aan beide zijden van de Worm gevonden, inclusief de bijbehorende brug.
Dus waar speelt het kiekeboe zich dan af?
Het grootste raadsel is de route vanaf Broekhem: hoe liep de weg vanuit het Geuldal omhoog richting de heuvel van Klimmen en aan de oostkant van Klimmen weer naar beneden richting Voerendaal. Flauw woordgrapje: de weg is weg. Waarschijnlijk overspoeld door grond van hoger gelegen gebieden. Maar ook is het grind van de Romeinse weg door de bevolking gebruikt en zijn er in de loop der eeuwen wegen overheen gelegd. Een ander raadsel is het verloop tussen het Kisselsbos bij Heerlen tot in het Wormdal bij Rimburg.
En het lukt maar niet de weg terug te vinden?
Nee, tot vandaag de dag niet. Karen Jeneson, conservator van het Thermenmuseum, heeft zelfs met slimme software gestudeerd op het stuk Valkenburg-Klimmen. De software rekent op basis van de hoogtelijnen en andere factoren uit welke route de minste kosten/lasten biedt om van A naar B te komen. Helaas, er komen wel opties uit de berekeningen naar voren maar er is geen tastbaar bewijs op de grond. En de rechte lijnen-fans bieden hier ook geen oplossing.
Bij Walem zijn toch de resten van een Romeinse toren gevonden? Dan weet je toch ook waar de weg liep?
Er zijn op de Goudsberg inderdaad resten van een fundament gevonden. Maar of de weg daar langs liep, dat is niet vastgesteld. Had de toren een wakende functie voor de veiligheid van de weggebruikers, was het een seintoren voor het doorgeven van signalen of was het een vluchttoren bij onraad? We weten het niet. Trouwens, de Romeinen hadden ook wel een kluif aan dit deel van de Via Belgica want hier ligt met 146 meter +NAP het hoogste punt. Ter vergelijking: hun Maastrichtse brug lag op circa 47 meter +NAP, de Romeinse brug over de Worm op 87 +NAP.
Komt dat ooit nog goed?
Je bedoelt of we de ontbrekende stukken nog gaan vinden? Daarover verschillen -uiteraard- de meningen. Zelf woon ik in het pessimistische kamp. Het vergt duur graafwerk op meerdere locaties om de speurtocht op te pakken. Je moet op heel veel punten graven en het geld daarvoor gaat er niet komen. We zullen dus afhankelijk zijn van toevalstreffers bij graafwerk. Maar je mag natuurlijk blijven hopen. Dat doen mensen die een lot kopen tenslotte ook.
Met dank aan Béatrice de Fraiture.
Het vergt duur graafwerk op meerdere locaties om de speurtocht op te pakken.— Béatrice de Fraiture
