Zij schreef voor het Lux-festival de levensverhalen van Lucius & Co
Auteur: Harry Lindelauf
Fotografie: Anja Neskens en Submedia
Het Lux-lichtfestival in december 2023 en januari 2024 is met 2604 bezoekers een groot succes. De belangrijkste succesfactor blijken de verhalen van de karakters over hun leven in de Romeinse tijd. Béatrice de Fraiture schrijft die verhalen: historisch correct, soms met een grap en steeds met een boodschap.
In mei 2023 krijgt archeologe Béatrice de Fraiture uit Maastricht de opdracht om de levensverhalen te schrijven. Ze gaat aan de slag en verdiept zich in de 36 personen uit de Romeinse tijd van wie de naam weten en die in Zuid-Limburg woonden. Ze onderzoekt wat er bekend is van een persoon en of ze te koppelen zijn aan archeologische vindplaatsen. Uit de oogst van al dat spitwerk kiest zij acht unieke personen: Romeinen, Bataven, Germanen en Galliërs. Ieder met een boeiend verhaal rond een thema zoals landbouw, religie, pottenbakken, het sociale leven of handel.
Naast het historisch onderzoek overlegt Béatrice met de gemeenten over het thema waarmee elke gemeente zich wil onderscheiden en of zij zich kunnen vinden in het personage dat op basis van de archeologische vondsten én het thema is bedacht. ‘We hadden afgesproken dat we een brug zouden slaan naar de huidige tijd. De gemeenten konden zo laten zien waar ze zich mee wilden onderscheiden op het vlak van toerisme.’
Brede religieuze basis
Met al die informatie gaat Béatrice schrijven. De acht personen zijn steeds gebaseerd op echte vondsten en de echte vindplaatsen. Bijvoorbeeld Lucius de pottenbakker uit Coriovallum / Heerlen, hij is met zijn kruik voor Amaka inmiddels opgenomen in de Canon van Nederland.
Uiteraard is alles historisch verantwoord maar er zit meer in de teksten. Zo passen alle personages bij de gemeente waar ze symbool voor staan. De godin Minerva voor Meerssen symboliseert de historische en brede (christelijk en Joods) religieuze basis van de gemeente. Ook een gemakkelijke keuze voor Béatrice want in Bunde, onderdeel van de gemeente Meerssen, zijn delen van een Minerva-beeldje gevonden.
Gemengd en vrij
Voor Simpelveld en Bocholtz valt na enig denkwerk de keuze op Julius. Hij is als Bataaf en veteraan van het Romeinse leger in de omgeving van Bocholtz komen rentenieren. ‘Ik wil laten zien dat er toen ook sprake was van een gemengde samenleving. En bij Meerssen mag je in de keuze voor Minerva en de vele andere goden in de Romeinse tijd ook een verwijzing zien naar de godsdienstvrijheid.’
Heel leuk om te schrijven
Voor Maastricht kiest Béatrice het verhaal van de wijnhandelaar Servatus die oorspronkelijk uit Gallië komt. ‘Ik heb hem neergezet als iemand die vrolijk door het leven gaat en overal handel in ziet. Zijn beroep als handelaar in wijn uit het Rhônedal is ook geen toeval: het symboliseert voor mij het internationale en Bourgondische karakter van Maastricht. Heel leuk om te schrijven.’
Opmerkelijk: alle teksten zijn in het Nederlands gesproken maar Servatus spreekt Maastrichts. Béatrice: ‘De stemacteur heeft zelf mijn oorspronkelijke Nederlandse tekst vertaald naar het Maastrichts.’ Als grap laat Béatrice Servatus de wens uitspreken dat zijn naam na zijn dood nog lang mag voortleven in Maastricht.
Emma Kok en het WMC
Een actuele dubbele bodem biedt de jonge vrouw uit een kleine boeren-nederzetting in Kerkrade Maar-West (waar nu de McDonalds ligt). Tussen haar werk op het land door droomt zij van een zangcarrière en daarmee verwijst Béatrice naar de pijlsnelle opkomst van Emma Kok uit Kerkrade. De zingende boerendochter is ook een eerbetoon aan de thuisstad van het Wereld Muziek Concours.
Alle verhalen gaan dus over een ver verleden maar de taal is niet antiek.‘Soms kies ik bewust voor moderne woorden. Julius uit Bocholtz zegt: ‘ik woon hier in een 5-sterren landschap’. Ik gebruik hier met een knipoog de VVV-taal uit folders.’
Klein scherm
Na maanden van onderzoeken, overleggen en schrijven is het 28 december voor Béatrice in Maastricht eindelijk zo ver. Ze is tijdens de première in Meerssen verhinderd maar in haar eigen Maastricht ziet zij voor het eerst het eindresultaat. ‘Zo lang je er aan werkt, kijk je op een klein scherm naar een videootje. Ik ben met mijn twee zoons, dertigers, gaan kijken in Maastricht en ook nog in Valkenburg. Daar zag ik het meer dan levensgroot en kon het allemaal ervaren als bezoeker. Ja, dit was een heel erg leuk project. Aan de ene kant bied je kennis aan maar je moet ook heel creatief zijn. Dat maakt het voor mij spannend en heel leuk. Soms hoorde ik het publiek grinniken om mijn grapjes. Dan weet ik dat ik mijn doel heb bereikt: de aandacht pakken en informatie overbrengen door te amuseren.’
De nieuwe aanpak met personen die hun eigen verhaal vertellen, krijgt een vervolg. De eerste stap is een serie nieuwe teksten voor de Via Belgica-wandelingen. Ook het nieuwe Romeins museum waar Heerlen aan werkt, zal deze insteek kiezen.
Aan de ene kant bied je kennis aan maar je moet ook heel creatief zijn. Dat maakte het voor mij spannend en heel leuk.— Béatrice de Fraiture
