Golf op het gras, Romeinse historie-topper er onder
Auteur: Harry Lindelauf
Fotografie: RMO, Harry Lindelauf
Vanaf zaterdag 21 juni vertelt een nieuwe tentoonstelling in De Vondst in Heerlen het verhaal van de Romeinse villae rusticae in Limburg. Deze herenboerderijen kennen Maasbracht, Voerendaal, Kerkrade en Meerssen als onbetwiste toppers. Vandaag zetten we een minder bekende topper in het zonnetje: Villa Backerbosch in Cadier en Keer.
Foto: Architect Manuel Op ‘t Root ontwierp de gebouwen van het golfcomplex met gebruik van de kenmerken van een Romeinse hereboerderij. Hij nam ook de kleuren over: witte gevels en rode daken.
De zon schijnt ook letterlijk op de golfbaan ‘Het Rijk van Margraten’. De naam is overigens een beetje misleidend want de 18-holes baan ligt in Cadier en Keer op de zuidhelling van het Maasdal. Dat Villa Backerbosch niet bekend is, blijkt ook bij de golfspelers, al staan ze er bij de holes 2 en 7 letterlijk bovenop. ‘Grotten zoals in Bemelen?, is het antwoord van de baan marshall op de vraag wat er schuil gaat onder het fraai verzorgde gras. De receptioniste heeft uiteindelijke het goede antwoord.
Foto: Boven op de resten van de Romeinse villa liggen de holes 2 en 7.
Als excuus mag gelden dat slechts één infobord en de bijzondere architectuur van het clubgebouw direct en indirect naar de Romeinse erfenis verwijzen. Die erfenis bestaat uit de resten van vier gebouwen, een waterput en veel metalen gereedschap, een bronzen beker, een amfoor en enorm veel brokstukken van dakpannen en beschilderd stuc-werk.
foto: Op het terrein zijn munten gevonden van de keizers Vespasianus, Domitianus, Traianus, Antoninus Pius, Marcus Aurelius, Geta en Lucius Septimius Severus (voorbeeld foto).
Pannestuk
De bekende priester en latere rijksarchivaris Jos Habets stak in 1879 en 1880 vanuit zijn parochie in Maastricht-Wolder het Maasdal over. Hij had gehoord van de talloze stukken dakpan die de boeren vonden. Zoveel dat één van de velden op de helling de naam ‘Pannestuk’ kreeg. Al gravend en prikkend in de grond vond Habets de resten van een Romeinse villa. Die ging de boeken in als Villa Berg-Backerbosch naar de naam van het gehucht en de naam van het terrein. Habets legde de sporen van drie gebouwen bloot: het hoofdgebouw en twee bijgebouwen. Hij noemde ze respectievelijk Backerbosch, Doemensgraaf en Pannestuk.
Foto: Nauwgezet tekende Jos Habets zijn vondsten.
Abrupt einde
Het hele terrein van de Romeinse boerderij is minstens 2,5 hectare groot. De eerste bouw stamt uit ongeveer 90 tot 120 na Christus. In fases is het complex daarna uitgebreid totdat er tussen 250 en 300 na Christus een abrupt einde komt aan het Romeins geluk. Getuige daarvan zijn de sporen van brand in alle gebouwen. Meest waarschijnlijke oorzaak: plundering door Frankische krijgers.
Het hoofdgebouw met een voorgevel van 82,7 meter lang bood zo’n 900 vierkante meter vloerruimte en was daarmee net zo groot als Villa ten Hove in Voerendaal. Net als de villa Ten Hove bood Backerbosch de bewoners een badhuis met warmwaterbad.
Foto: Onder de Backerbosch-vondsten veel gereedschap zoals beitels, bijlen en sikkels.
Amfoor in de kelder
Ook Doemensgraaf was groot (20 x 9 meter ), maar niet zo groot als ‘Pannestuk’. Dat gebouw met een lengte van 34 bij 15 meter vormde een complete zijvleugel met woonruimte, veestallen, een graanschuur en een bakoven.
Al zoekende achterhaalde Habets ook de resten van een vierde gebouw en een kelder van 12 bij 3,45 meter. De muren van de kelder waren ten tijde van zijn graafwerk tot een hoogte van 1,79 m nog aanwezig.
In de kelder vond Habets een intacte amfoor en een bronzen beker met voetstuk. De priester-archeoloog legde zijn vondsten vast in gedetailleerde tekeningen die in het archief van het Rijksmuseum van Oudheden van Leiden worden bewaard.
Foto: Pronkstuk: een bronzen beker met een los voetstuk.
Meetverschil van 100 meter
Toen er plannen kwamen voor een golfterrein zijn in 2000 en 2001 nieuwe onderzoeken uitgevoerd omdat het terrein sinds 1973 de status van rijksmonument heeft. Er werden sleuven gegraven om te zien waar de Romeinse resten precies liggen. Dat was nodig want Habets bleek ergens een fout te hebben gemaakt waardoor er een meetverschil van precies 100 meter was ontstaan. De kelder die Habets vond, is desondanks opnieuw ontdekt. Daarna zijn alle sleuven weer dicht gemaakt en is het golfterrein aangelegd. De Romeinse resten liggen dicht onder het oppervlak maar kennelijk zo goed verborgen dat in Backerbosch geen golfer weet waar hij echt op staat.
Foto: Een van de vele fragmenten dakpan. Deze heeft een stempel met de letters CEC.
